قاعده های یکم و دوم تخفیف همزه را –حَسََب مورد- در کلمات زیر جاری و در هر مورد مشخص کنید که تخفیف همزه، واجب است یا جایز.
|
واجب یا جایز
|
تخفیف
|
کلمه
|
واجب یا جایز
|
تخفیف
|
کلمه
|
|
٢: جایز
|
مَاْلُُوف
|
مَأْلُُوف
|
۱: واجب
|
أَاْدََم)ءاْْدم=آدم(
|
أَأْدَمَ
|
|
۱: واجب
|
أَاْْثار )ءاْْثار=آثار(
|
أَأْثْار
|
٢: جایز
|
راْْس
|
رَأْْس
|
|
۱: واجب
|
أُوْمِنَ
|
أُؤْمِنَ
|
۱: واجب
|
إیْْثار
|
إئْْثار
|
|
٢: جایز
|
مُوْمِِن
|
مُؤمِِْن
|
۱: واجب
|
أَاْفْاق)ءاْْفاق=آفاق(
|
أَأْْفاق
|
|
٢: جایز
|
بِیْْر
|
بِئْْر
|
۱: واجب
|
إیْْذاء
|
إئْْذاء
|
|
٢: جایز
|
قَرَاْتَ
|
قَرَأْتَ
|
٢: جایز
|
ذیْْب
|
ذِئْْب
|
|
٢: جایز
|
لم یُقْرِیْ
|
لم یُقْرِئْ
|
٢: جایز
|
لم یَقْرَاْ
|
لم یَقْرَأْ
|
|
۱: واجب
|
أَاْْلام )ءاْْلام=آلام(
|
أَأْْلام
|
۱: واجب
|
أَاْْثام)ءاْْثام=آثام(
|
أَأْْثام
|
|
۱: واجب
|
أَاْْباء )ءاْْباء=آباء(
|
أَأْْباء
|
٢: جایز
|
مِیْزَرَ
|
مِئْزََر
|
|
٢: جایز
|
تُوْفَکُُون
|
تُؤْفَکُُون
|
٢: جایز
|
داْْب
|
دَأْبْ
|
|
٢: جایز
|
شُوْْم
|
شُؤْْم
|
۱: واجب
|
أَاْخََر)ءاْخََر=آخََر(
|
أَأْخََر
|
قاعدههای سوم، پنجم و ششم تخفیف همزه را –حَسََب مورد- در کلمات زیر اجرا و در هر مورد مشخص کنید که کدام قاعده جاری شده است و اجرای آن واجب است یا جایز.
|
واجب یا جایز
|
شماره قاعده
|
تخفیف
|
کلمه
|
واجب یا جایز
|
شماره قاعده
|
تخفیف
|
کلمه
|
|
جایز
|
5
|
مُوَلِِّّف
|
مُؤَلِِّّف
|
جایز
|
5
|
لِِیام
|
لِِئام
|
|
جایز
|
3 )تبصره ۱(
|
أُواخِذُ
|
أُؤاخِذُ
|
جایز
|
5
|
فِیََة
|
فِئََة
|
|
جایز
|
5
|
ذِِیاب
|
ذِِئاب
|
واجب واجب واجب
|
3 )تبصره ٢(
6
۸ اعلال
|
رَزائِِی:
رَزایََی:
رَزایَاَ
|
رَزائِئِ
)جمع رَزیئََة(
|
|
جایز
|
5
|
مُوَرَّخَّ
|
مُؤَرَّخَّ
|
واجب واجب واجب
|
3 )تبصره ٢(
6
۸ اعلال
|
بلَائِِی بَلایََی بلَایََا
|
بَلائِِئ
)جمع بلیََّّة(
|
|
جایز
|
5
|
مُوَدِِّّب
|
مُؤَدِِّّب
|
جایز
|
5
|
مُرْجِیَةَ
|
مُرْجِئََة
|
|
جایز
|
5
|
رِِیاء
|
رِِئاء
|
واجب
|
3
|
أَوُبُّ
|
أَؤُبُّ
|
|
جایز
|
5
|
مُوَجَّلَّ
|
مُؤَجََّّل
|
جایز
|
5
|
فِِیام
|
فِِئام
|
|
؟
|
؟
|
؟
|
أفْعََل از أَمَّ
|
واجب
|
3
|
أَوَمّ
|
أَأَمّ
|
|
واجب
|
3 )تبصره ٢(
|
بَرائِِی
|
بَرائِِئ
|
واجب
|
3 )تبصره ٢(
|
النّائِِی
|
النّائِِئ
|
|
جایز
|
5
|
مُوَدََّّب
|
مُؤَدََّّب
|
واجب
|
3
|
أَواْدِِم
|
أآَدِِم)أَءَاْدِِم(
|
|
واجب
|
3
|
أَوُوْبُ
|
أَؤُوْبُ
|
واجب واجب واجب
|
3 )تبصره ٢(
6
۸ اعلال
|
عَطائِِی عَطایََی عَطایََا
|
عَطائِِئ
)جمع عطِیََّّة(
|
|
جایز
|
5
|
الرِّیِّاسة
|
الرِِّّئاسة
|
واجب
|
3
|
یُوبَُّ
|
یُؤَبُّ
|
آیا قاعده چهارم تخفیف همزه در کلمات زیر جاری میشود یا خیر؟ چرا؟
قاعدهی چهارم: همزه متحرک هرگاه بعد از واو یا یاء زاید ساکن واقع شود، در برخی موارد به حرف مماثل ماقبل خود تبدیل میشود و سپس ادغام صورت میگیرد. این قلب، سماعی است.
|
علت
|
تخفیف
|
کلمه
|
علت
|
تخفیف
|
کلمه
|
|
قاعده ٤ تخفیف
|
مَمْلُُوو: مَمْلُوّ
|
مَمْلُُوء
|
واو زاید نیست
|
نمیشود
|
سَوْْء
|
|
قاعده ٤ تخفیف
|
جََریی: جَریّ
|
جََریء
|
یاء زاید نیست
|
نمیشود
|
فَیْْء
|
|
یاء زاید نیست
|
نمیشود
|
سیءَ بهم
|
قاعده ٤ تخفیف
|
مََجیی: مَجیّ
|
مََجیء
|
|
قاعده ٤ تخفیف
|
مََریی: مَریّ
|
مََریء
|
قاعده ٤ تخفیف
|
بََریی: بَریّ
|
بََریء
|
|
قاعده ٤ تخفیف
|
مََلیی: مَلیِ
|
مََلیء
|
قاعده ٤ تخفیف
|
مُروُوَةَ: مُرُوََّّة
|
مُرُُوءة
|
|
قاعده ٤ تخفیف
|
بَرییََة: بَریََّّة
|
بَریئََة
|
قاعده ٤ تخفیف
|
خَطِییََة: خَطیَِّةَّ
|
خَطِیئََة
|
|
قاعده ٤ تخفیف
|
رَزییََة: رَزیََّّة
|
رَزیئََة
|
قاعده ٤ تخفیف
|
نُبُووََة: نُبُوََّّة
|
نُبُُوءة
|
|
واو زاید نیست
|
نمیشود
|
سُُوء
|
قاعده ٤ تخفیف
|
رَدَیی: رَدیّ
|
رََدیء
|
با توجه به تبصره 2 قاعده 3 تخفیف همزه و نیز قاعده 6 آن تغییراتی را که در کلمات زیر رخ میدهد مشخص کنید.
تبصره ٢ قاعده 3: همزهی متحرک دوم چنانچه لام الفعل باشد وجوباً قلب به یاء میشود.
قاعده 6: همزهی مکسور وجوباً قلب به یاء مفتوح میشود هرگاه در صیغهی جمع فَعائِِل بعد از الف و قبل از یاء لام الفعل واقع شود٠
|
قاعده
|
تغییرات
|
کلمه
|
|
3 )تبصره ٢(
|
نائی )اسم فاعل ناءَ(
|
ناءِِء )نائِِئ(
|
|
3 )تبصره ٢(
|
جائِِی )اسم فاعل جاءَ(
|
جاءِِء )جائِِئ(
|
|
3 )تبصره ٢(
|
بائِِی )اسم فاعل باءَ(
|
باءِِء )بائِِئ(
|
|
3 )تبصره ٢(
|
فائِِی )اسم فاعل فاءَ(
|
فاءِِء )فائِِئ(
|
|
3 )تبصره ٢(، 6، ۸ اعلال
|
رَزائِِی: رَزایَیَ: رَزایََا
|
رَزائِِئ
|
|
3 )تبصره ٢(، 6، ۸ اعلال
|
بَرائِِی: بَرایََی: بَرایََا )جمع بریئة(
|
بَرائِِئ
|
|
3 )تبصره ٢(، 6، ۸ اعلال
|
ثَنائِِی: ثَنایََی: ثَنایََا )جمع ثنیّة(
|
ثَنائِِئ
|
|
3 )تبصره ٢(، 6، ۸ اعلال
|
هَدائِِی: هَدایََی: هَدایََا )جمع هدیّّة(
|
هَدائِِئ
|
|
3 )تبصره ٢(، 6، ۸ اعلال
|
عَطائِِی: عَطایََی: عَطایََا )جمع عطیّّة(
|
عَطائِِئ
|
|
3 )تبصره ٢(، 6، ۸ اعلال
|
بَلائِِی: بَلایََی: بَلایََا )جمع بلیََّّة(
|
بَلائِِئ
|
در کلمات ذیل کدام قاعده از قواعد تخفیف همزه جاری شده است؟
|
أَأَللهُ؟ُ
|
أَأْخذُُ
|
أَإستَکبَرتَ؟َ
|
مُؤْتمَََر
|
أَؤُبُّ
|
قبل تغییر
|
|
آَللهُُ؟
|
آخُذُ
|
أَستَکبَرتَ؟َ
|
مُوْتَمََر
|
أَوُبُّ
|
کلمه
|
|
٩
|
۱
|
٩
|
٢
|
3
|
شماره قاعده
|
|
أُؤْتِیَ
|
أَأهَْلُ
|
أَأْبِقُ
|
أَإتَّخَذْْنا؟
|
إئْْلاف
|
قبل تغییر
|
|
أُوتِیَ
|
آهَلُ
|
آبِقُ
|
أتََّخَذْْنا؟
|
إیْْلاف
|
کلمه
|
|
۱
|
۱
|
۱
|
٩
|
۱
|
شماره قاعده
|
|
أَأْْثار
|
أَأْْجال
|
أَإفتَرََی؟
|
أَأَلحَسَنُُ؟
|
أَأجْلَُ
|
قبل تغییر
|
|
آثار
|
آجال
|
أَفتَرََی؟
|
آلحَسَنُُ؟
|
آجَلُ
|
کلمه
|
|
۱
|
۱
|
٩
|
٩
|
۱
|
شماره قاعده
|
